ما خالق آینده‌ی خود هستیم و تصمیات ما در زندگی روزمره است که این آینده را می‌سازد. تصمیم گیری درست در هر مسئله‌ای می‌تواند آینده ما را در جهت و مسیر صحیح قرار دهد. گاهی در شرایطی قرار می‌گیریم که اتخاذ یک تصمیم سخت است. گرفتن تصمیمات درست و منطقی نیاز به مهارت دارد. با بیتوته همراه باشید تا آگاهی و مهارت لازم برای تصمیم گیری درست در مراحل مهم زندگی‌تان را کسب کنید.
مهارت تصمیم گیری
اگرچه همه‌ی ما قدرت تصميمگيری داریم اما تصمیم‌گیری هوشمندانه و صحیح نیاز به مهارت دارد. همه‌ی ما تجربه‌ی تصميمگيری اشتباه و پيامدهای ناخوشايند آن تصمیم را داریم. برخی از تصميم‌های غلط درباره موضوعات كم اهميت هستند و تاثیر چندانی در زندگی و سرنوشت ما ندارند اما تصميمگيری‌هایی در زندگی هر فردی وجود دارد که از اهمیت بسیار بالایی برخورد است و پیامدهایی آن ما را تا آخر عمرمان درگیر می‌کند.
محققان معتقدند کسانی که هوش هیجانی بالاتری دارند تصمیمات بهتری می‌گیرند، چرا که آن‌ها می‌توانند وجوه مختلف قضیه را از هم جدا کنند و نگرانی ها و اضطراب مربوط به مسائل دیگر را در تصمیمشان دخالت ندهند.
تعريف مهارت تصميم گيری:
تصمیم گیری یک فرایند ذهنی است و مهارت تصمیم گیری شامل انواع توانايی‌های فكری و داشتن اطلاعات در مورد تصميمی كه ميخواهيم بگيريم، می‌باشد.
در ساده‌ترین شکل، تصمیم گیری به معنی انتخاب کردن بین دو یا چند مسئله مختلف است. در فرایند گسترده تر، گرفتن یک تصمیم شامل انتخاب بین راه حل های ممکن برای یک موضوع است. ممکن است تصمیم گیری با روندی شهودی یا استدلالی یا ترکیبی از این دو، انجام شود.
شهود و استدلال در تصمیم گیری
روند شهودی به معنی استفاده از شهود یا ندای درونی است. شهود ریشه در واقعیت ندارد بلکه بر اساس درک و برداشت شما است. شهود روش قابل قبولی برای تصمیم گیری است، اما عموما برای تصمیمات ساده یا سریع مناسب تر است.
روند استدلالی یعنی از شواهد و جمع بندی اطلاعات و آمار موجود در زمینه مورد نظر استفاده شود. تصمیمات پیچیده تر باید با روشی رسمی تر و ساختار یافته تر اتخاذ شوند، که معمولا شامل هر دو روش شهودی و استدلالی می‌شود.
مراحل تصميم گيری
تصميمگيری منطقی شامل هفت مرحله است:
مراحل اجرایی لازم برای تصمیم گیری درست
مرحله اول: مواجه شدن با تصميم
براي مواجه شدن باتصميم و اجتناب نكردن ازتصميمگيری، وجود چند ويژگی زير ضروری است:
1 .آگاه بودن از اطلاعات: بسياری از تصميمگيری‌ها را محيط برمی‌انگيزد.
برای مثال فرد در مورد خطرات مصرف سيگار چيزهايی را ياد می‌گيرد و سپس با ين تصميم مواجه می‌شود كه سيگار را ترك كند.
2 .آگاه بودن از نيازهاي درونی: فرد تغييراتی را در خواسته‌ها و آرزوهای خود حس می‌كند و اين تغييرات درونی، وی را تحريك می‌كند تا برای بدست آوردن آنچه كه می‌خواهد، تصميم بگيرد.
3.وضوح و تمركز بر موضوع: تصميم‌ها بايد واضح و مشخص باشند.
برای مثال اين موضوع كه «من از وضعيت زندگی‌ام ناراضی هستم»، بسيار كلی است. در چنين مواردی بايد از يک جمله احساسی مبهم فراتر رفت و در يک جمله‌ی مشخص و واضح رسيد.
مرحله دوم: ايجاد حق انتخاب‌ها و جمع‌آوری اطلاعات درباره آن‌ها
در اكثر موارد، تصميم‌ها شامل انتخاب‌های سياه و سفيد هستند. رسيدن به انتخاب‌های مختلف مستلزم يك فرايند خلاق است. در اين مرحله، بارش فكری روش مؤثری است و می‌توانيم برای تحريک تفكر خلاق، قواعد بارش فكری، يعنی عدم انتقاد از ايده‌ها، خوش‌آمدگويی به هرايده‌ای و اهميت دادن به كميت و نه كيفيت را در مورد خود نيز به كار ببريم.
پس از پيدا كردن حق انتخاب‌های مختلف، شروع به جمع‌آوری اطلاعات در مورد آن‌ها می‌كنيم و گاهی از همين جمع‌آوری اطلاعات است كه انتخاب‌های ديگر نيز پديدار می‌شوند. هدف از جمع‌آوری اطلاعات، به دست آوردن اطلاعات لازم برای گرفتن يک تصميم موفق است و اين‌كار مستلزم يک رويكرد منظم جهت پيداكردن و بررسی منابع اطلاعات و آگاهی از زمان پايان دادن به اين كار است.
مرحله سوم: ارزيابی پيامدهای پيش‌بينی شده‌ی حق انتخاب‌ها
تصميمگيری منطقی مستلزم ارزيابی حق انتخاب‌های موجود برای انتخاب بهترين تصميم است. ارزيابی انتخاب‌های مختلف براساس پيامدهای مثبت و منفی كوتاه مدت و بلند مدت برای خود و ديگران صورت ميگيرد.
پيامدهای مربوط به خود شامل هماهنگی با اهداف و ارزش‌ها، ميزان زمان وكوشش لازم، ميزان پاداش محسوس، هزينه يا پاداش هيجانی، تأييد و يا عدم تأييد ديگران و آسايش و راحتی فيزيكی می‌باشد.
مرحله چهارم: متعهد كردن خود به يک تصميم
در اين مرحله تصميم گرفته می‌شود و فرد متعهد می‌شود كه آن‌را انجام دهد. راه‌هايی كه می‌توانند تصميم‌گيری‌های سخت و متعهد شدن به آن‌ها را تقويت كنند، عبارتند از:
1 .بررسی تطابق و هماهنگی تصميم‌ها با ارزش‌های اساسی
2 .بيان واضح اهداف و فهرست كردن پاداش‌های اختصاصی حاصل ازتصميمگيری و رسيدن به اهداف موردنظر (برای خود و ديگران)
3 .بررسی دوباره حق انتخاب‌ها، اطلاعات جمع‌آوری شده و فرايند ارزيابی آن‌ها
4 .طراح بهترين راه اجرای تصميم و چگونگی مقابله با موانع و واكنش‌های منفی ديگران
5 .توجه و به خاطر سپردن پاداش‌های حاصل از گرفتن تصميم
مرحله پنجم: طرح ريزی برای چگونگی اجرای تصميم
وقتي تصميم خود را گرفتيم، بايد چگونگی اجرای آن را به بهترين نحو طراحی كنيم. مهارت‌های طرح‌ريزی شامل موارد زير است:
1 .بيان واضح اهداف و اهداف فرعی و مشخص كردن يک چارچوب زمانی
2 .ساده و كوچك كردن كارهايي كه بايد انجام گيرد.
3 .درنظر گرفتن راههاي مختلف اجراي تصميم
4 .پيش‌بينی مشكلات و موانع
5 .تشخيص منابع حمايت كننده
6 .نوشتن طرح عمل: اين طرح بايد ساختار واضحی داشته باشد كه نحوه رسيدن به هدف اصلی و خرده هدف‌های مربوط به آن را روشن كند. علاوه بر اين، در نوشتن طرح بايد جزييات نيز نوشته شود و در واقع يک نقشه دقيق و عملی از چگونگی رفتن ازنقطه الف به ب باشد.
مرحله ششم: اجراي تصميم
در اجرای تصميم، توجه به موارد زير ضروری است:
1 .زمانبندی: بايد بهترين زمان را براي اجراي تصميم انتخاب كرد.
2 .نگراني های پس از تصميم : اين احساس نگرانی ممكن است دلايل زيادی داشته باشد.
علل نگرانی بعد از تصمیم
– ممكن است از ترک برخی عادات و يا دست كشيدن از بعضی مسائل غمگين باشيم.
– ممكن است اعتماد به نفس كافی برای اجرای تصميم نداشته باشيم.
– ممكن است نسبت به درستی تصميم خود ترديد داشته باشيم و بخواهيم دوباره آن را وارسی كنيم.
– و يا ممكن است ازتصور عملی كردن تصميم خود مضطرب شويم و رفتار اجتنابی داشته باشيم.
در چنين مواقعی بايد به خاطر داشت كه معمولاً نگرانی‌های پس ازتصميم گيری، درهنگام آغاز اجرای تصميم زياد است، ولی وقتی روند كار را ادامه داده و نسبت به درستی تصميم خود اعتماد پيدا كنيم، اضطراب و نگرانب نيز كاهش می‌يابد.
3 .عذر و بهانه نياوردن: اين مورد بر اهميت پذيرش مسئوليت برای اجراي تصميم تأكيد ميكند. وقتی در جريان اجرای تصميم خود با موانع روبرو ميشويم، بايد به جاي عذر و بهانه آوردن از خود سئوال كنيم: «در اين موقعيت چه كار می‌توانم انجام دهم».
4 .پاداش دادن به خود: اجراي بعضی تصميم‌ها خود به خود پاداش دهنده است. در موارد ديگر ميتوانيم از پاداش‌هايی برای تقويت خود استفاده كنيم. می‌توانيم پاداش كلامی به خود بدهيم، برای مثال به خودمان بگوييم «اين كار را خيلی خوب انجام دادی»، و يا با خود قرارداد ببنديم كه در صورت رسيدن به پيشرفت خاصی، پاداش‌هايی برای خود درنظر بگيريم.
5 .كنار آمدن با احساس ناميدی و درماندگی: وقتی كارها طبق انتظار پيش نميرود، ممكن است احساس نوميدی و درماندگی انگيزه ما را تضعيف كند. در چنين مواردی بايد به خاطر داشته باشيم كه وقفه در جريان كار، بخشی از فرايند اجراي تصميم‌های دشوار و دست كشيدن از عادات مضر است. بايد به جای تسليم شدن، علت اين وقفه‌ها را پيدا كنيم و برنامه‌ريزی‌هايی برای اصلاح آن انجام دهيم.
مرحله هفتم: ارزيابی پيامدهای واقعی اجرای تصميم
در اين مرحله هم چگونگی اجرای طرح عمل و هم پيامدهای دست يافتن و يا دست نيافتن به اهداف، مورد ارزيابی قرار ميگيرد. درمواردی كه به اهداف خود دست نيافته‌ايم، شايد لازم باشد تصميم اصلی خود را بررسی نماييم و دوباره از مرحله اول شروع كنيم.
تصميمات منطقی شامل ادراک دقيق بازخورد و عمل كردن براساس آن است. پردازش منطقی اطلاعات، به ما در تصميم گيری و ارزيابی آن كمک ميكند.
چرا گاهی احساس می کنیم نمی توانیم درست تصمیم بگیریم؟
گاهی افراد در شرایط سخت و حساس، احساس می کنند نمی توانند به خوبی تصمیم بگیرند. زیرا در شرایط بحرانی اعتماد به نفس خود را از دست می دهند.
گاهی نیز به خاطر تصمیم های اشتباهی که در گذشته گرفته‌اند نمی‌توانند به خود اعتماد کنند. همین امر موجب شک و تردید فرد شده و فرد احساس می کند قدرت
تصمیم گیری خود را از دست داده است. مشاوره روانشناسی به شما کمک می کند تا واقع بینانه تر با احساسات منفی خود روبه رو شوید.